22دی سالروز تشکیل شورای انقلاب اسلامی ایران
مقدمه
شورای انقلاب اسلامی نهادی بود که امام خمینی برای مدیریت انقلاب در داخل ایران در دیماه ۱۳۵۷ تشکیل داد و تا پیش از تأسیس مجلس نهاد قانونگذار در ایران به شمار میآمد. وجود این شورا پیش از پیروزی انقلاب در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ و در ماههای آغازین پس از پیروزی به جهت مسائل امنیتی فاش نشده و این شورا در ابتدا به صورت محرمانه و غیر علنی فعالیت میکرد.
تشکیل شورای انقلاب
روز ۲۲ دی ۱۳۵۷، شورای انقلاب به فرمان امام خمینی تشکیل شد. این شورا که ایده شکلگیری آن آذرماه ۱۳۵۷ در جریان سفر شهید مطهری به پاریس با امام مطرح شد، اساسیترین رکن قدرت سیاسی و اجرایی انقلابیون محسوب میشد.
امام خمینی در ۲۲ دیماه ۱۳۵۷ پیامی بدین شرح صادر کرد: «به موجب حق شرعی و بر اساس رأی اعتماد اکثریت قاطع مردم ایران که نسبت به اینجانب ابراز شده است، در جهت تحقق اهداف اسلامی ملت، شورایی به نام شورای انقلاب اسلامی، مرکب از افراد با صلاحیت و مسلمان و متعهد و مورد وثوق، موقتاً تعیین شده و شروع به کار خواهند کرد... این شورا موظف به انجام امور معین و مشخصی شده است، از آن جمله ماموریت دارد تا شرایط تأسیس دولت انتقالی را مورد بررسی و مطالعه قرار داده و مقدمات اولیه آن را فراهم سازد.» (صحیفه نور، ج ۴، صص ۲۰۷ و ۲۰۸)
پس از تشکیل شورای انقلاب از سوی امام خمینی، این شورا از اواخر پاییز سال 1357 شروع به فعالیت و تشکیل جلسات نمود. نخستین کار شورا، تماس با افراد مناسب برای تکمیل اعضاء بود، اما پس از آن بهتدریج وظایف مهم و مشخصی را درنظر گرفت و در مسیر انقلاب به آن پرداخت.
اعضای شورای انقلاب
اعضای اولیه شورای انقلاب، شهید مطهری، شهید بهشتی، آیت الله موسوی اردبیلی، شهید باهنر، آیت الله هاشمی رفسنجانی، آیت الله طالقانی، آیت الله خامنه ای، آیت الله مهدوی کنی، احمد صدر حاج سید جوادی، مهندس بازرگان، دکتر یدالله سحابی، مهندس کتیرایی، سرلشکر ولی ا... قرنی و سرتیپ علی اصغر مسعودی بودند که پس از پیروزی انقلاب و تشکیل دولت موقت، دکتر حسن حبیبی، مهندس عزت الله سحابی، دکتر عباس شیبانی، ابوالحسن بنی صدر، صادق قطب زاده، مهندس میرحسین موسوی، احمد جلالی و دکتر حبیب الله پیمان از اعضای بعدی شورای انقلاب بودند.
مهمترین فعالیتهای شورای انقلاب
از مهمترین فعالیتهای شورای انقلاب، پیشنهاد مهندس بازرگان بعنوان نخست وزیر دولت موقت، تصویب اساسنامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ملی شدن بانک ها، سامان بخشیدن به دادگاه های انقلاب، برگزاری همه پرسی درباره نظام جمهوری اسلامی، بررسی پیش نویس قانون اساسی، تصویب قانون شوراهای محلی، ملی شدن صنایع بزرگ، تصویب آیین نامه مجلس خبرگان و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و مجلس بود.
به دنبال تسخیر لانه جاسوسی و استعفای دولت موقت، با ادغام دولت در شورای انقلاب، در اداره مملکت، اینگونه بین اعضای شورا تقسیم کار شد: آیت الله خامنه ای ـ دفاع و پاسداران، هاشمی رفسنجانی - وزارت کشور، شهید باهنر ـ آموزش و پرورش، مهدوی کنی ـ کمیته و دادگستری، شهید بهشتی ـ جهاد سازندگی، بنی صدر ـ وزارت خارجه، معین فر ـ نفت، حبیبی ـ آموزش عالی، عزت الله سحابی ـ برنامه و بودجه، میناچی ـ ارشاد ملی، شهید قدوسی ـ دادگاه انقلاب.
وظایف شورای انقلاب براساس منابع تاریخی
- رهبری و تنظیم راهپیماییهای مردمی:
پس از راهپیماییهای بزرگ عیدفطر و سایر راهپیماییهای بزرگ ضرورت داشت تا
بهصورت مشخص، ستادی برای هدایت و نظم دادن به این جریانات عظیم مردمی
ایجاد شود. مهمترین تجلی این برنامهریزی ستادی از سوی شورای انقلاب، در دو
راهپیمایی رفراندوم مانند روزهای تاسوعا و عاشورای سال 1357 خود را نشان
داد. این راهپیماییها بدون هیچگونه تلفات و زد و خوردی بهقدرتنمایی
بزرگ ملت تبدیل شد.
- انجام گفتوگو با نظامیان و سیاستگران داخلی:
یکی از وظایف تاریخی شورای انقلاب، گفتوگو با سران نظامی و برخی
سیاستمداران وابسته به رژیم پهلوی بود. اعضای شورای انقلاب طی نوبتهای
متعدد در این جلسات توانستند از تحرک آنان جلوگیری کرده و نظامیان را نیز
از موضع فعال وادار به عقبنشینی کنند. علاوه بر این در مورد مسائلی نظیر
تشکیل شورای سلطنت و برخی مواضع خاص سیاسی نیز گفتوگوهای بسیار مؤثر واقع
شد.
- گفتوگو با دیپلماتها و برخی تحلیلگران آمریکایی: اعضای شورای انقلاب در نوبتهای متعدد و با اطلاع قبلی شورا با برخی از مقامات ارشد و تحلیلگران زبده آمریکایی در ایران دیدار کردند. همچنین از طریق این گروه، برخی واقعیات در مورد رژیم شاه و انقلاب به اطلاع دستگاههای بوروکراتیک و رسانههای امریکایی رسید. از جمله این ملاقاتکنندگان، جان استمپل و ریچارد کاتم، دو نویسنده و تحلیلگر برجسته امریکایی بودند.
- تجزیه و تحلیل امور داخلی و ارائه آن به نخبگان و رهبر انقلاب: شورا دائماً وضع خاص رژیم و فعالیتهای موجود له یا علیه انقلاب را مورد بررسی قرار میداد و از طریق اعضاء به سایر رهبران ابلاغ میکرد. بسیاری از مسائل مهم نیز پس از تجزیه و تحلیل، از طریق تلفن یا مکاتبه بهوسیله پیکهای مطمئن برای امام خمینی در پاریس فرستاده میشد و امام پس از رویت نظرات و ملاحظه سایر امور، تصمیمات لازم و ضروری را در هر مورد اتخاذ میکرد.
- زمینهسازی برای بازگشت امام به ایران
تشکیل
کمیته استقبال: کمیته استقبال، یکی از مهمترین نهادهای انقلابی در ایران
بود که اصل آن برای ورود امام به کشور و استقبال از ایشان و نیز حفاظت از
امام و نظم دادن به دیدارهای مردمی با ایشان بازمیگشت اما منشاء ایجاد
نهادهای مهمی نظیر سپاه و کمیتهها و بسیاری از تشکلهای انقلابی در ضمن و
پس از پیروزی انقلاب اسلامی بود.
پایان کار شورای انقلاب اسلامی
ماموریت
شورای انقلاب پس از ۱۸ ماه در ۲۶ تیر ۱۳۵۹ با افتتاح اولین دوره مجلس
شورای اسلامی پایان یافت. در سال ۱۳۵۸ شورای انقلاب ابتدا تنها نقش
قانونگذاری داشت، ولی پس از استعفای دولت موقت در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ امور قوه
اجرایی نیز به این شورا محول شد و نقش دو قوه را توامان ایفا میکرد. با
شروع کار مجلس و شورای نگهبان و دیگر نهادها، مسؤولیت و ضرورت وجودی شورای
انقلاب به پایان رسید.
منابع :
fa.wikipedia.org
hamshahrionline.ir
irdc.ir